Nieuwsbrief 28 november 2019

De demonstraties in Den Haag doen de vraag rijzen of de burgers zich nog wel herkennen in de politiek. Hoe zit het met de professionalisering van de lokale democratie? In Polen is er wel tuchtrecht voor rechters. Waarom niet in Nederland?

Veel demonstraties: Burgers herkennen zich niet meer in de politiek

Protesten bij de bouwwereld, agrariërs, snelheid-aanbidders, onderwijs, jeugdzorg, thuiszorg, advocatuur. Burgers trekken massaal op naar Den Haag. Alle problemen die deze burgers nopen om hun ongenoegen te uiten, kennen hun oorzaak in onze ‘polderkolder’.

Het gesprek is goed, maar “Polderen” is verworden tot een antidemocratisch instrument dat onze grondwettelijke democratische rechtstaat danig ondermijnt. Polderen geschiedt namelijk alleen met de leden van de politieke landelijke partijen die tevens bestuursfuncties hebben in de door de zittende macht geaccepteerde vakbewegingen, bedrijven, instituten e.d.
Alom bekend zijn de FNV, LTO, CNV, VNO-NCW, SER.

Minder bekend bij de inwoners is de machtige vereniging de VNG. Bij deze vereniging is de belangenverstrengeling duidelijk zichtbaar. De VNG behartigt immers de belangen van de burgemeesters, wethouders en raadsleden van de landelijke partijen en de bemoeienis van de VNG met de lokale politiek gaat best ver.
Voeg daarbij toe dat de VNG en de gelieerde beroepsverenigingen (Vereniging van Wethouders, Vereniging van Burgemeesters, Raadsledenvereniging) gedomineerd worden door leden van de landelijke politieke partijen dan begrijpt u dat er ook geen sprake kan zijn van onafhankelijk overleg met het kabinet. In het kader van het dualisme is dat een zeer onwenselijke, zelfs integriteit-schendende situatie.

Commissie Remkes versus de professionalisering van de lokale democratie

De heer Remkes is minister van BZK geweest. Op 28 juni 2005 verdedigde hij zijn Wet subsidiering politieke partijen (Wspp, de voorloper Wet financiering politieke partijen (Wfpp) in de Eerste-Kamer. Hij was felle tegenstander voor rijkssubsidie aan lokale partijen.
Remkes werd onlangs de voorzitter Staatscommissie parlementair stelsel. Een commissie bestaande uit 6 leden van een landelijke politieke partij en twee adviseurs die aan landelijke partijen gelieerd zijn.
U begrijpt het al. Uit deze samenstelling blijkt al dat alles is gericht op versterking van de landelijke politieke partijen. Wij zien niets vernieuwends in het rapport en hetgeen wordt gerapporteerd is zeker niet toekomstbestendig. In het hele rapport wordt bijvoorbeeld met geen woord gerept over het zeer belangrijke Grondwetsartikel “Stemmen zonder last”.

Zo stelt de commissie dat democratische stelsels zonder politieke partijen in de praktijk moeilijk voorstelbaar zijn. Ook zou volgens de commissie de aanwezigheid van politieke partijen in een representatieve democratie een garantie vormen voor democratische besluitvorming.
Dat is natuurlijk niet waar.

Een garantie voor een democratische besluitvorming kan alleen door de burgers gegeven worden. En alleen dan als de kiezers zo objectief en compleet mogelijk geïnformeerd worden over de te nemen besluiten en over de kandidaten die ze kunnen kiezen als hun vertegenwoordigers.

De representatieve democratie (het partijenstelsel) is ingevoerd om de besluitvaardigheid en de uitvoering van besluiten niet te zeer te vertragen. Er kleeft echter een groot nadeel aan: Hoe groter de politieke partijen hoe ondoorzichtiger de besluitvorming en hoe onzichtbaarder de gekozen volksvertegenwoordiger. En onzichtbare volksvertegenwoordigers is het laatste wat we in een democratie willen hebben.
Zodra politieke partijen de macht over alle bestuurlijke niveaus krijgen, is er geen enkele garantie meer voor een democratisch gelegitimeerde besluitvorming.

In Polen is er wel tuchtrecht voor rechters

Onze media heeft breed uitgemeten met het nieuws dat het Hof van Justitie (EU) zich op 19 november kritisch heeft uitgelaten over de Poolse tuchtrechtspraak, maar zich niet waagt aan een uitspraak over de onafhankelijkheid. Het Hof vindt het aan de rechters te onderzoeken of hun tuchtrechtspraak afhankelijk en partijdig is. Hiermee geeft het Hof in ieder geval aan dat tuchtrecht voor rechters, net als voor andere beroepsgroepen, heel normaal is.  

Heeft een arts een foute of een te late diagnose gesteld? Of heeft de notaris zijn beroepsgeheim geschonden? In zo’n geval kan men een klacht indienen bij het tuchtcollege van de betreffende beroepsgroep. Vrijwel elke beroepsgroep heeft een tuchtcollege. In een tuchtcollege zitten vaak juristen en een of meerdere personen die hetzelfde beroep uitoefenen als de persoon die wordt aangeklaagd. 
Een tuchtcollege hoort onafhankelijk te beoordelen of de regels van de wet zijn nageleefd en of bijvoorbeeld een arts of notaris heeft gehandeld binnen de regels van zijn beroep.  

Waarom is er in Nederland geen tuchtrecht voor rechters?
In Nederland is het nu onmogelijk om partijdige of afhankelijke rechters te vervolgen via tuchtrecht.  
Niemand is perfect en dus ook de rechters niet. Ook zij zijn niet gevrijwaard van menselijke fouten. Ook zij kunnen bewust of onbewust handelen in strijd met de regels en wetten van hun beroep.
Je kunt wel een rechter wraken. Maar je hebt weinig kans van slagen als de media hierover zwijgen. Ook zijn het collega rechters die zich buigen over het wrakingsverzoek en dat kan moeilijk beschouwd worden als onafhankelijk en onpartijdig.  

Onze media berichten doorgaans heel negatief over Polen. Maar dat Polen wél een tuchtrecht-systeem voor rechters heeft en wij niet is een belangrijk positief punt dat veel nadrukkelijker belicht had mogen worden. 

Vertegenwoordigt het raadslid een partij of de inwoners?

(column Fons Zinken, voorzitter)

Onlangs las ik een vraaggesprek in de Groene Amsterdammer door Bas Mesters met Pierre Rosanvallon. Hij is professor Moderne politieke geschiedenis in Parijs.
Hij stelt dat verkiezingen twee dingen behoren te leveren: legitimiteit voor de vertegenwoordiger (raadslid) en representatie voor de vertegenwoordigde.
Representatie betekent vertegenwoordiging van de verschillen, van de hele diversiteit in de samenleving. Dus van alle inwoners. Hij concludeert ook dat de politieke macht verschoven is naar de uitvoerende macht. Het probleem van de uitvoerende macht is dat deze per definitie enkelvoudig en eenduidig is. Het is een geconcentreerde macht. De uitvoerende macht kan daardoor de samenleving in zijn diversiteit niet goed representeren. Ook de Raad voor de Rechtspraak heeft in een rapport beschreven waarom het primaat terug moet naar de gemeenteraad.

Ik ben blij met deze steun voor de onafhankelijke vakvereniging VPPG. Al decennia strijd de VPPG ervoor dat de gemeenteraad het beleid voor de burgers moet gaan bepalen om het vertrouwen in de politiek te herwinnen.
Zolang de raadsleden dat niet in zien, zullen de politieke landelijke partijen de huidige geconcentreerde macht in stand houden.